De 7 coöperatieve principes of ICA-principes
De 7 principes van ICA (International Cooperative Alliance) zijn de fundamentele waarden van een coöperatie. Ook Klimaan CVSO hecht veel belang aan deze principes.
1. Vrijwillig en open lidmaatschap
Definitie
Coöperaties zijn vrijwillige organisaties. Ze staan open – zonder seksuele, sociale, raciale, politieke of religieuze discriminatie – voor alle personen die de diensten ervan kunnen benutten en het maatschappelijk doel onderschrijven. Door hun toetreding aanvaarden de vennoten de verantwoordelijkheden van het lidmaatschap en onderschrijven ze het principe van gelijkwaardigheid tegenover andere vennoten.
Toelichting definitie
Coöperaties zijn vrijwillige organisaties van mensen. Ze zijn toegankelijk voor iedereen die gebruik wil maken van de coöperatie en die alle verplichtingen van het lidmaatschap op zich wil nemen. Er is geen discriminatie naar ras, sociale status, politieke of religieuze overtuiging.
De eigenheid van coöperatief verantwoord ondernemen is voor een heel groot stuk te danken aan de unieke positie van de leden in de coöperatie: ze hebben een dubbele band. Ze zijn tegelijk financieel aandeelhouder en gebruiker van hun coöperatie.
Men kan vrijwillig toetreden tot coöperaties voor zover men aan de toetredingsvoorwaarden voldoet. De coöperatieve aandelen zijn aandelen op naam en de overdracht ervan is gebonden aan de statutaire bepalingen van de coöperatie. Het financiële voordeel voor de leden is beperkt.
Het dividend van erkende coöperaties is begrensd tot 6 % op jaarbasis. Coöperaties kunnen wel restorno’s geven aan hun leden. Op die manier wil men de trouw van de leden ten aanzien van hun coöperatie verstevigen. Dit is trouwens een techniek die door klassieke bedrijven werd overgenomen onder de vorm van klantenkaarten en een veelheid aan communicatiemiddelen, gadgets, happenings en andere voordelen voor trouwe klanten. Het grote verschil dat een coöperatie op dat vlak kan maken is en blijft eigenaarschap: leden zijn immers niet alleen gebruiker, maar ook eigenaar met alle daaraan gekoppelde rechten.
Subthema’s
Toetredingsvoorwaarden
In een coöperatie hebben vennoten een dubbele band met hun coöperatie: ze zijn eigenaar en gebruiker tegelijkertijd van de coöperatie. De rechten en plichten van het lidmaatschap zijn in de toetredingsvoorwaarden geformuleerd.
Beslissing tot toetreding
Een coöperatie is open voor iedereen die gebruik wil maken van de coöperatie en die alle verplichtingen van het lidmaatschap op zich wil nemen. Toch kan het voorkomen dat een vennoot niet toegelaten wordt tot de coöperatie. Coöperaties motiveren deze beslissing naar de kandidaat.
Prijs aandeel
Vennoten treden toe tot de coöperatie door de aankoop van een aandeel. Hiermee wordt o.a. de financiële relatie tussen de vennoot en zijn coöperatie ingevuld. De prijs / waarde van een aandeel kan verschillen naargelang de doelstellingen van de coöperatie.
Typologie vennoten
Coöperaties zijn vrijwillige organisaties van mensen. Ze zijn toegankelijk voor iedereen die gebruik wil maken van de coöperatie en die alle verplichtingen van het lidmaatschap op zich wil nemen. In de praktijk kan een coöperatie, al dan niet, beslissen haar vennoten in verschillende groepen in te delen en met verschillende soorten aandelen en hieraan gekoppelde stemrechten te werken, na gelang de rollen en taken die vennoten binnen de coöperatie op zich nemen.
2. Democratische controle door de leden
Definitie
Coöperaties zijn democratische organisaties, gecontroleerd door hun vennoten, die actief deelnemen aan het beleid en de besluitvorming. De leden van de coöperatie staan op voet van gelijkheid. Iedereen kan mee beslissen, onafhankelijk van het ingebrachte kapitaal.
Toelichting definitie
Door het principe van democratische besluitvorming zijn coöperatieve aandeelhouders niet alleen in financieel opzicht, maar ook sociaal gezien ‘eigenaar’ van hun coöperatie.
Hun financiële aandeel geeft hen meteen een aandeel in het besluitvormingsproces van de coöperatie. In dit besluitvormingsproces worden de missie en de objectieven van de coöperatie bepaald en wordt controle op de realisatie ervan uitgeoefend. Het coöperatieve principe van gelijk stemrecht heeft hierbij tot gevolg dat coöperaties geen dominante aandeelhouders hebben. De link tussen stem en grootte van de kapitaalsinbreng is immers doorbroken. In principe geldt ‘één persoon, één stem’, maar dit kan ook soepeler ingevuld worden als een beperking van stemrecht zoals dit in de Belgische wetgeving ten aanzien van de erkende coöperaties is opgenomen. In een coöperatie kiest de algemene vergadering van de coöperanten de bestuurders, commissarissen en controlerende vennoten.
Subthema’s
Vraagrecht
Coöperaties informeren hun vennoten over de coöperatieve werking en vennoten hebben het recht vragen te stellen en in discussie te treden over de coöperatieve werking.
Raad van Bestuur
Ook coöperaties net zoals andere vennootschapsvormen zoeken een evenwicht tussen de continuïteit in de operationele leiding te garanderen en beperkende invloeden van een of enkele bestuurders en managers te vermijden. De duurtijd van het mandaat van een bestuurder wordt hierop aangepast.
Aanwezigheid AV
In een coöperatie is de Algemene Vergadering het hoogste besluitvormings- en controleorgaan. Opdat vennoten democratische controle kunnen uitoefenen is aanwezigheid van vennoten belangrijk.
Kandidaat bestuurder
De democratische controle impliceert dat iedereen zich in principe kandidaat kan stellen als bestuurder. Hiervoor formuleren coöperaties duidelijke procedures en regels.
Machtsevenwicht op AV
Wanneer coöperaties het stemrecht van vennoten aan hun inbreng koppelen, doen ze dit op een zodanige manier dat democratische besluitvorming mogelijk wordt.
3. Economische participatie vanwege de leden
Definitie
Coöperanten hebben een dubbele relatie met hun onderneming: ze zijn zowel aandeelhouder als gebruiker van de geleverde diensten of producten. Het kapitaal van de coöperatie wordt gekenmerkt door billijke bijdragen en een democratische controle door de vennoten. Gewoonlijk is minstens een deel van het kapitaal gemeenschappelijk bezit van de coöperatie. Meerwaardecreatie en winstverdeling : vennoten ontvangen gewoonlijk een beperkt rendement op het ingebrachte kapitaal (aandeelhoudersmeerwaarde), daarnaast wordt de winst gebruikt voor een of meerdere van de
volgende doelstellingen: de ontwikkeling van de coöperatie, het aanleggen van (ten dele ondeelbare) reserves, voordelen voor de vennoten in verhouding tot hun transacties met de coöperatie (gebruikersmeerwaarde), en de ondersteuning van andere activiteiten die de goedkeuring van de vennoten meedragen. De dienstverlening aan de coöperanten staat daarbij centraal.
Toelichting definitie
De leden van een coöperatie dragen billijk bij tot het kapitaal van de vennootschap. Zij krijgen een redelijke vergoeding voor hun inbreng. Wat niet uitgekeerd wordt, dient om de coöperatie uit te bouwen, om een korting uit te keren of voor andere doeleinden die de leden hebben goedgekeurd.
De eigenheid van coöperatief ondernemen is grotendeels te danken aan de unieke positie van de vennoten in de coöperatie. Vennoten dragen billijk bij tot het kapitaal van de coöperatie.
Leden kunnen vrijwillig toetreden tot een coöperatie, maar coöperatieve aandelen zijn aandelen ‘op naam’ en de overdracht ervan is gebonden aan de statutaire bepalingen van de coöperatie. De statuten van coöperaties schrijven bv. vaak voor dat leden enkel kunnen uitstappen na het verstrijken van een minimumduur van aansluiting. Coöperatieve aandelen zijn niet alleen beperkt overdraagbaar, de waarde ervan blijft meestal ook constant. De combinatie van deze beide principes leidt ertoe dat coöperaties de rangen sluiten voor speculatieve investeerders en beleggers die enkel uit zijn op de maximalisatie van hun financiële gewin. Het financiële voordeel voor coöperatieve vennoten is beperkt. Het dividend van erkende coöperaties is begrensd tot 6 % op jaarbasis. Coöperaties kunnen wel ristorno’s geven aan hun leden. Op die manier kan de coöperatie de loyauteit van haar leden verstevigen.
Subthema’s
Rechtstreekse controle
De economische participatie door de leden wordt o.a. vormgegeven door de graad van rechtstreekse controle die vennoten uitoefenen over de economische activiteit van hun coöperatie.
Dienstverlening
Een coöperatie wordt opgericht om tegemoet te komen aan gemeenschappelijke behoefte van hun leden. Een coöperatie kan haar dienstverlening uitsluitend richten op vennoten. Afhankelijk van de eigenheid van de coöperatie kan de dienstverlening echter ook opengesteld worden aan niet-vennoten.
Externe financiers
De mate van autonomie en onafhankelijkheid van een coöperatie wordt o.a. bepaald door de mate waarin de coöperatie afhankelijk is van vreemd vermogen.
Transactierelatie
In een coöperatie hebben vennoten een dubbele band met hun coöperatie: ze zijn eigenaar en gebruiker van de coöperatie. De dienstverlening van de coöperatie aan de vennoten staat centraal. In de praktijk kan een coöperatie dit vorm geven door o.a. de kapitaalsinbreng van een vennoot aan zijn transactierelatie met de coöperatie te koppelen. Bij een producentencoöperatie kan bijvoorbeeld het aantal aandelen gerelateerd zijn aan het geproduceerde volume aan goederen of diensten die via de coöperatie afgezet worden. Bij een coöperatie van werkers kan het aantal aandelen gekoppeld zijn aan het aantal jaren dat een werknemer gewerkt heeft voor de coöperatie.
Winstbestemming
De coöperatieve vennootschap wordt gekenmerkt door het ontbreken van puur winstbejag bij haar leden. Winsten kunnen o.a. besteed worden aan billijke vergoedingen op het ingebrachte kapitaal van onze vennoten (dividenden), de herinvestering voor de ontwikkeling van de coöperatie, de opbouw van reserves om de financiële duurzaamheid van de coöperatie te versterken, restorno’s aan de leden, sociale doelstellingen, de ondersteuning van de coöperatieve beweging, enzovoorts.
4. Autonomie en onafhankelijkheid
Definitie
Coöperaties zijn autonome zelforganisaties die gecontroleerd worden door hun leden. Wanneer coöperaties akkoorden sluiten met andere organisaties, inclusief overheden, of kapitaal aantrekken van externe bronnen, dan doen ze dat op een manier die de democratische controle door de leden en de autonomie van de coöperatie weet te waarborgen.
Toelichting definitie
Coöperaties zijn organisaties die ontstaan vanuit het initiatief van hun leden. Ze organiseren zich als autonome, zelfredzame organisaties die gecontroleerd worden door hun leden. Dit betekent dat de leden de uiteindelijke controle van de coöperatie in handen houden. Een consequentie hiervan is dat de leden blijvend mee vorm geven aan hun coöperatie, vanuit een dynamisch standpunt.
Als coöperaties samenwerkingsverbanden aangaan met andere organisaties – inclusief met overheden – of als ze extern kapitaal aantrekken, dan respecteren ze twee voorwaarden:
- de democratische controle van de leden is gevrijwaard
- de coöperatieve autonomie is verzekerd
Met andere woorden: een coöperatie staat op zichzelf en wordt gecontroleerd door de leden.
Als een coöperatie in zee gaat met een ander bedrijf, met een gemeente, met een ngo, met een coöperatie, dan moet ook dat samenwerkingsverband controleerbaar zijn voor de leden.
Dat houdt alvast een transparante communicatie in: de leden horen te weten waarmee hun coöperatie zich inlaat, hoe de afspraken zijn, wat eventuele risico’s zijn, wat de bedoeling is van het samenwerkingsverband, enzovoort. De coöperatie moet ook binnen zo’n samenwerking haar autonomie behouden. Dat betekent dat ze niet afhankelijk is van eventuele andere partners en dat ze op zichzelf kan blijven bestaan.
Subthema’s
Overwicht in het kapitaal
De mate van autonomie en onafhankelijkheid van een coöperatie wordt bovendien bepaald door de mate waarin de coöperatie afhankelijk is van één vennoot of een kleinere groep vennoten met een substantieel groter kapitaalsinbreng.
Externe financiers
De relatie van het eigenvermogen in relatie tot het totaal van de passiva op de balans is een indicator in hoeverre zich een coöperatie voornamelijk met eigen vermogen of met vreemd vermogen financiert. Onder het begrip “eigen vermogen” verstaan we de optelsom van het kapitaal, eventueel aangevuld met uitgiftepremies en overgedragen winsten of verliezen en de reserves. Deze ratio is een ook een indicator voor de rechtstreekse financiële betrokkenheid van de vennoten in de coöperatie.
Subsidies
De mate van autonomie en onafhankelijkheid van een coöperatie wordt o.a. bepaald door de mate waarin de coöperatie afhankelijk is van subsidies.
Opgebouwde reserves
Kenmerkend voor een coöperatie is dat de opgebouwde reserves, al dan niet gedeeltelijk, gemeengoed worden van de coöperatie om de financiële continuïteit van een coöperatie te helpen verzekeren en omdat de huidige vennoten de coöperatie in bruikleen hebben van de toekomstige generaties.
5. Onderwijs, vorming en informatieverstrekking
Definitie
Coöperaties voorzien in onderwijs en vorming voor hun leden, hun verkozen vertegenwoordigers, hun managers en hun werknemers, zodat deze op een doeltreffende manier kunnen bijdragen aan de ontwikkeling en de eigenheid van de coöperatie. Ze informeren het ruimere publiek – met in het bijzonder jongeren en opiniemakers – over de aard en de voordelen van de coöperatie.
Toelichting definitie
Coöperaties zorgen voor vorming en opleiding van hun leden, hun bestuurders, de directie en de medewerkers. Dit kan op verschillende manieren, denk bijvoorbeeld aan opleidingen voor aankomende of zittende bestuurders, of aan informatievergaderingen die openstaan voor alle leden. Die zijn nodig om alle leden zo optimaal mogelijk te laten bijdragen tot de ontwikkeling van de coöperatie.
Maar er is nog meer: herinner u dat coöperaties autonome organisaties zijn van mensen die zich verenigen om samen een doel te realiseren, op een manier waar het individuele en het collectieve belang verzoend worden. Dus niet het maken van winst op zich staat centraal, maar de behoeften van leden en de ruimere maatschappij. Op die manier heeft coöperatief ondernemen vaak een emanciperend effect op haar leden.
Coöperaties verstrekken ook ruime informatie aan het grote publiek – vooral jonge mensen en opiniemakers – over de aard en de voordelen van coöperatief ondernemen.
Subthema’s
Coöperatieve identiteit
De coöperatieve vennootschapsvorm, haar kenmerken en de rechten en plichten van vennoten zijn nog onvoldoende bekend bij het breder publiek. Coöperaties communiceren daarom over hun coöperatieve identiteit.
Informatieverstrekking
Coöperaties verstrekken regelmatig transparante en duidelijke informatie aan de vennoten over de werking van de coöperatie (bv. financiële, economische, sociale informatie)
Extensie .coop
Het gebruik van de extensie .coop geeft coöperaties de mogelijkheid om zich naar een extern publiek duidelijk te onderscheiden als coöperatieve vennootschap.
Welkom nieuwe vennoten
Coöperaties verstrekken voldoende en transparante informatie over hun werking en de rechten en plichten van het lidmaatschap aan nieuwe vennoten.
Sensibilisering breder publiek over coöperatief ondernemen
Coöperaties verstrekken informatie aan het grote publiek – vooral jonge mensen en opiniemakers – over de aard en de voordelen van coöperatief ondernemen. Ze kunnen kiezen om bv. relevante netwerk- en koepelorganisaties in hun sensibiliseringswerk over coöperatief ondernemen te steunen. Evengoed kunnen coöperaties initiatieven steunen die het coöperatieve gedachtegoed dichter bij de jeugd brengen, al dan niet, via structurele samenwerkingsverbanden met onderwijsinstellingen of andere organisaties.
Intern opleidingsbeleid
Coöperaties zorgen voor vorming en opleiding van hun leden, hun bestuurders, de directie, managers en personeel, zodat ze zo optimaal mogelijk kunnen bijdragen tot de ontwikkeling van de coöperatie.
6. Samenwerking tussen coöperaties
Definitie
Coöperaties bedienen hun vennoten het meest effectief en versterken de coöperatieve beweging door samenwerking via lokale, nationale, regionale en internationale structuren.
Toelichting definitie
Van nature werken coöperaties liever en beter samen met andere coöperaties, eerder dan met andere vennootschapsvormen. Dit heeft alles te maken met de finaliteit van coöperatief ondernemen waar niet het maken van winst een doel is. Door samen te werken in lokale, regionale, nationale en internationale structuren, versterken coöperaties de coöperatieve beweging en bieden ze doeltreffende dienstverlening aan hun leden.
Subthema’s
Netwerking
Coöperaties kunnen elkaar versterken door kennis en ervaringen uit wisselen en gezamenlijke visies te vormen in lokale, regionale, nationale en internationale netwerkstructuren.
Samenwerking
Coöperaties kunnen elkaar versterken door structurele samenwerkingsverbanden aan te gaan.
Erkenning NRC
In België kunnen coöperaties die de coöperatieve waarden en beginselen willen respecteren een erkenning aanvragen bij de National Raad voor de Coöperatie (NRC), op basis van een aantal erkenningsvoorwaarden. De NRC erkenning is een kwaliteitslabel voor coöperaties die de coöperatieve waarden willen respecteren.
Aankoopbeleid
Coöperaties kunnen elkaar versterken door samen te werken.
7. Aandacht voor de gemeenschap
Definitie
Coöperaties werken voor de duurzame ontwikkeling van hun gemeenschap via beleidsmaatregelen die goedgekeurd worden door de leden.
Toelichting definitie
Coöperaties werken aan een duurzame ontwikkeling van de gemeenschap waarin ze actief zijn. Dit gebeurt volgens de krachtlijnen die goedgekeurd zijn door hun leden.
Het is geen toeval dat coöperaties aandacht hebben voor hun gemeenschap. Net door de eigenheid van coöperaties hebben we te maken met ondernemingen die via eigenaarschap en controle voor lokale verankering zorgen.
Subthema’s
Lokale omgeving
Kenmerkend voor een coöperatie is dat haar economische activiteiten verankerd zijn in de lokale omgeving. Een coöperatie besteed aandacht aan goed nabuurschap en stakeholdermanagement.
Duurzaamheidsverslaggeving
Op internationaal en nationaal vlak bestaan er een reeks erkende referentiekaders m.b.t. duurzaamheidsverslaggeving en –meting. Coöperaties brengen regelmatig verslag uit over hun inspanningen op vlak van duurzaamheid, bij voorkeur volgens deze referentiekaders- en instrumenten. Coöperaties besteden aandacht aan de invulling die ze geven aan de coöperatieve waarden en principes.
Reden van bestaan
De coöperatieve vennootschap stoelt op de erkenning van een gemeenschappelijke behoefte op lokaal of regionaal vlaak en het verlangen van mensen om samen te werken aan de bevrediging ervan. Deze behoeften kunnen zich richten tot de onderlinge behoefte van vennoten om hun sociale, culturele of economische positie te versterken (bv. in landbouw, kleinhandel of voor vrije beroepen), maar kunnen ook gericht zijn op maatschappelijke meerwaardecreatie (bv. binnen de sociale economie).
Duurzaamheidsbeleid
Coöperaties kenmerken zich door maatschappelijk verantwoord ondernemen. Hun activiteiten volgen het principe van duurzaamheid. Ze hebben respect voor het milieu en ondernemen met een menselijk gelaat. Coöperaties vertalen deze visie structureel in hun bedrijfsvoering.